Umowa kontraktacji to rodzaj umowy dostawy, której przedmiotem są produkty rolne. Jest to więc umowa cywilno-prawna stosowana przez podmioty rynku produkcji rolnej. Zawierana jest pomiędzy rolnikiem (producentem) a kontraktującym, czyli podmiotem skupującym (lub też tzw. pierwszym nabywcą). Odpowiednie skonstruowanie zapisów umowy kontraktacji zabezpiecza interesy obu stron i pozwala na owocną współpracę. Warto więc znać podstawowe zasady kontraktacji, by nieświadomie nie podpisać niekorzystnej dla siebie umowy.

Umowa kontraktacji a kodeks cywilny

Umowa kontraktacji jest regulowana przepisami kodeksu cywilnego. Według zawartych w nim zapisów poprzez jej zawarcie:

• producent rolny zobowiązuje się wytworzyć i dostarczyć kontraktującemu oznaczoną ilość produktów rolnych określonego rodzaju,
• kontraktujący zobowiązuje się te produkty odebrać w terminie umówionym, zapłacić umówioną cenę oraz spełnić określone świadczenie dodatkowe, jeżeli umowa lub przepisy szczególne przewidują obowiązek spełnienia świadczenia.

Warto również pamiętać, że umowa kontraktacji podlega różnorodnym przepisom szczególnym, w zależności od jej przedmiotu (to znaczy określonego rynku rolnego).

Należy wskazać, iż umowy, których przedmiotem jest dostarczenie produktów rolnych podlegają regulacjom ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o organizacji niektórych rynków rolnych. Akt ten określa obowiązek zawarcia umowy na dostawę produktu rolnego w określonej formie i o określonej treści. Dotyczy to produktów rolnych należących do sektorów, o których mowa w art. 1 ust. 2 rozporządzenia nr 1308/2013.

Rolnik jako ekonomicznie słabsza strona umów związanych z dostarczeniem produktów rolnych chroniony jest na mocy ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi. Zgodnie z tym aktem wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes. Ustawodawca wskazał podstawowe typy działań noszących znamiona nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej zaliczając do nich :

• nieuzasadnione rozwiązanie umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy;
• przyznanie wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
• uzależnianie zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
• nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone produkty rolne lub spożywcze, w szczególności z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych.

Kto może podpisać umowę kontraktacji?

Stronami umowy kontraktacji są: producent rolny i odbiorca produktów rolnych (podmiot skupujący). Producentem rolnym jest osoba fizyczna lub prawna (albo też grupa osób fizycznych lub prawnych), która jest posiadaczem gospodarstwa rolnego i prowadzi działalność rolniczą, czyli faktycznie dysponuje środkami i infrastrukturą do produkcji rolnej.

Jako kontraktujący może zaś występować każdy podmiot uczestniczący w obrocie prawnym, czyli:

• osoba fizyczna (w tym wspólnicy spółki cywilnej),
• osoba prawna (np. spółka z o.o. i akcyjna),
• jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej (np. spółka osobowa prawa handlowego).

W praktyce kontraktującym zostaje najczęściej przedsiębiorstwo lub zakład, które skupują produkty rolne – tym samym zyskują stałe dostawy potrzebnych surowców w dłuższym czasie.

Umowa kontraktacji a korzyści dla rolnika

Jakie korzyści dla rolnika niesie za sobą umowa kontraktacji? To przede wszystkim uzyskanie stałego odbiorcy produkowanych dóbr, a tym samym ułatwienie sprzedaży produktów rolnych. Dzięki odpowiednim zapisom zawartym w dokumencie możliwe jest również uchylenie się przez producenta rolnego od skutków niewykonania umowy z powodu działania sił przyrody, na które nie miał on wpływu. To z kolei oznacza znacznie mniejsze ryzyko związane z prowadzeniem sprzedaży. Ponadto pomimo tego, iż do wad fizycznych i prawnych przedmiotu kontraktacji stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży to prawo odstąpienia od umowy z powodu wad fizycznych przedmiotu kontraktacji przysługuje kontraktującemu tylko wtedy, gdy wady są istotne.