Bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnej należącej do Skarbu Państwa

Zgodnie z art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) jako powiernik Skarbu Państwa może domagać się od osoby trzeciej uiszczenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnej wchodzącej w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Zazwyczaj do bezumownego korzystania z gruntów państwowych dochodzi w wyniku niewydania nieruchomości będącej przedmiotem wygasłej umowy dzierżawy lub w wyniku samowolnego zajęcia gruntu. Wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wynosi 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tej nieruchomości, gdyby była ona przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu. Zgodnie z wyrokiem Sąd Najwyższego z dnia 10 stycznia 2017 r. (sygn. V CSK 176/16) należne KOWR na mocy art. 39b wynagrodzenie ma charakter ryczałtowy i obejmuje poza należnością właściciela z tytułu umowy dzierżawy powiększonego o odsetki także utracone przez właściciela inne pożytki, których rozmiar nie wymaga odrębnego wykazywania.

Zgodnie z wolą ustawodawcy w zakresie roszczeń o wynagrodzenie za korzystanie bez tytułu prawnego z nieruchomości Zasobu wyłączone zostało stosowanie przepisów art. 224-231 Kodeksu cywilnego, z wyjątkiem art. 229. Wyłączone artykuły 224-231 Kodeksu cywilnego stanowią grupę roszczeń uzupełniających i dotyczą bezpośrednio stosunków pomiędzy właścicielem a posiadaczem samoistnym, jak też między właścicielem a posiadaczem zależnym (art.230). Roszczenia te na gruncie Kodeksu cywilnego nie mają charakteru obiektywnego, tak jak roszczenia windykacyjne, gdyż uzależnione są od czynnika subiektywnego dobrej lub złej wiary. Ponieważ art. 39 b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa wyklucza stosowanie ww. przepisów Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 229, uznać należy, że jest to przepis o charakterze lex specialis w stosunku do regulacji ogólnych. W praktyce stosowanie omawianego przepisu oznacza że odmiennie niż w wyłączonych regulacjach, nie dochodzi do zróżnicowania sytuacji samoistnego posiadacza w dobrej wierze i samoistnego posiadacza w złej wierze, a tym samym ustawodawca nie uzależnia od istnienia dobrej wiary zawężonego zakresu obowiązków spoczywających na zobowiązanym do zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy.

KOWR władny jest do pobierania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie zgodnie z art. 39 b jedynie za okres faktycznego korzystania z nieruchomości rolnej (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Głogowie, 10 lutego 2016 r., sygn. I C 1133/15), a więc do momentu jej zwrotu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego w z dnia 6 lutego 2015 roku (sygn. II CSK 359/14) zwrot rzeczy nie musi przybierać szczególnej formy, w tym formy protokolarnej, gdyż pod pojęcie to podpada każda sytuacja, w której właściciel uzyskał możność bezpośredniego władztwa nad rzeczą, a dotychczasowy posiadacz to władztwo utracił. W takim ujęciu więc momentem wydania będzie moment, w którym właściciel nieruchomości miał możliwość ponownego objęcia władztwa nad swoimi gruntami.